Concrete tips om kinderen te helpen omgaan met sterven, rouw en verdriet.

Ga de dood niet uit de weg! Wacht niet tot er een dierbaar iemand uit het leven van jou en je kinderen verdwijnt. Praat over sterven zoals je praat over allerlei gebeurtenissen in het leven van je kind. Zo leren kinderen dat de dood bij het leven hoort.

Gun ze dus die goudvis, of een ander huisdiertje waarvan je weet dat er ooit een dag komt dat het sterft…De goudvis biedt een kans om rouwen te beleven. Je kan praten over de eindigheid van alle leven, je kan het diertje samen begraven met een tekening, een afscheidswoordje, met een ritueel. Het is een eerste belangrijke doorleving van rouw. Het biedt de ervaring waar ze later op kunnen terugvallen.
Zo kunnen kinderen leren dat ze verdrietig mogen zijn. Dat alle emoties moeten kunnen binnen bepaalde grenzen. Biedt ze de ruimte om boos, verdrietig, bang, jaloers, blij te mogen zijn. Vertel hen dat heftige emoties bij het leven horen, en weer over zullen gaan. Stel hen gerust.
Geef aan dat het kind bij je terecht kan. Vraag er zelf naar als het kind niets vertelt. Het kan best dat het kind een beetje ondersteuning nodig heeft om erover te praten. Verwoord gevoelens die je bij hen opmerkt.
Hou ook zoveel mogelijk de structuur in het leven van het kind.
Vertel zelf over jouw verdriet. Jij bent vast ook wel al een keer in contact gekomen met het verlies van een dierbaar huisdier. Praat op niveau van het kind, op ooghoogte.

Bij het overlijden van een mens is de beleving van rouw niet anders…Hou de communicatie vooral open.

Indien het het om een persoon gaat die eerst een terminale periode doorgaat is het aan te raden het kind dan al voor te bereiden. Gesprekjes over de ziekte, over de afnemende kracht van de dierbare. Doe daar niet geheimzinnig rond. Beantwoord vragen. Dat helpt bij het aanvaarden van wat er komen zal. Het kind kan het beter plaatsen. Het maakt het aanvaardingsproces gemakkelijker.
Indien het om een plots overlijden gaat zorg dan voor de nodige structuur en geborgenheid. Een veilig gevoel waarop ze kunnen steunen is uitermate belangrijk.
Een boekje dat een mooie ondersteuning kan bieden is Derk Das blijft altijd bij ons. Het is geschreven door Susan Varley en verkrijgbaar bij bol.com. Het prachtige verhaal gaat over de dood, die bij het leven hoort, over herinneringen en dingen die je leerde dankzij die persoon en op deze manier altijd een beetje blijft. Ik heb het boekje al in verschillende situaties gebruikt. Bij het sterven van een huisdier, bij het overlijden van een familielid. Elke keer weer biedt het boek een mooie meerwaarde aan de rouwbeleving. Nadien kan je vertellen over de persoon die jullie nauw aan het hart lag, eigen herinneringen ophalen, vertellen wat die persoon jullie leerde…
Betrek uw kinderen bij het afscheid nemen van de dierbare. Je kan overwegen om hen mee te nemen om de overledene te gaan groeten. Dat is een persoonlijke keuze en is afhankelijk van de emotionele rijpheid van het kind, en van u.
Als dat te confronterend is voor één van beiden kan je eventueel ook een mooie foto nemen van de opgebaarde om te tonen. Dat verzacht de beleving. Het is niet zo koud (gevoelsmatig), de spanning bij het binnengaan is er niet…het neemt een heleboel zintuiglijke waarnemingen weg. Vertel over hoe de persoon er nu uitziet, aanvoelt, in hun taal.
Een andere manier om de situatie een plaats te geven is thuis een foto uit te stallen, met een kaarsje en een bloemetje erbij.
Eventueel kan het kind een tekening maken om erbij te zetten. Tekenen is een belangrijke vorm van uitdrukken voor een kind. Kleien kan ook erg helend zijn. Een lichtje van klei heeft een sterke waarde. Iets knutselen kan ook. Gelijk welke expressievorm het kind wil en kan gebruiken helpt bij de rouwverwerking. Het aanvaarden van de realiteit, het verlies is een belangrijke stap in die verwerking.

Kinderen hebben meestal nog geen ervaring met de rituelen in de volwassenwereld. Het is voor hen de eerste keer.

Geef informatie over wat er zal gebeuren in de afscheidsdienst. Ze hebben er totaal geen idee van wat er zal gebeuren, hoe ze zich kunnen gedragen. Beschrijf het dus zo concreet mogelijk voor hen, in grove lijnen.
Een mooi kleurboekje dat daarbij kan helpen heet Merijntje muis neemt afscheid. Het bevat een voorleesgedichtje waarin er allemaal getoond wordt wat er zal gebeuren in zo’n dienst. Van het begroeten, tot de plechtigheid, de bijeenkomst van familie nadien,…Het boekje heeft een hele mooie afsluiter over troost vinden en de herinnering houden.
Het kind kan misschien een rol op zich nemen tijdens de dienst. Een bloemetje neerleggen bij de foto, een tekstje voorlezen. Vraag of het kind dat wil doen. Hou rekening met wat het volgens jou aan kan.

Ook het kind kan niet rouwen zonder pijn, verdriet. Dat kan zich zowel emotioneel als fysiek uiten. De enige weg hierbij is er dwars doorheen…de gevoelens doorleven.

Doe dit door je eigen emoties te tonen. Zo laat je je kind weten dat emoties geuit mogen worden, daardoor zal het zijn eigen emoties gemakkelijker toelaten.
Help hen begrijpen dat pijn en verdriet bij het leven horen en over zullen gaan. Verwoord dat ook. (zie hierboven, de dood van een huisdier)
Emoties kunnen het kind ontzettend moe maken. Zorg voor voldoende rust.
Waak erover dat ze niet denken dat zij de oorzaak zijn van de situatie. In dat geval is het belangrijk hen duidelijk te maken dat zij er niets aan kunnen doen dat die persoon gestorven is…

Daarna volgt een laatste fase in het verwerken van rouw: verder leven, zonder de overledene… Het kind leert terug spelen en leven zonder verdriet en gemis, en dat mag!

Zorg dat er leuke activiteiten voor het kind op het programma staan.
Schep geen schuldgevoel als het kind te vroeg -naar jou mening- speelt en lacht. Kinderen beleven rouw trouwens op een andere manier dan volwassenen. Kinderen wisselen korte momenten van verdriet snel af met speelse momenten. Het is hun manier van overleven. Gun hen die ruimte.
Het kind kan ook terugvallen op gedrag dat allang was afgeleerd. (vb. zindelijkheidsproblemen, zelfstandigheid) Toon ook hier begrip en geduld.

Ik hoop dat deze tips ietwat steun kunnen bieden in een emotioneel zware periode. Wees er voor elkaar. Dat is het mooiste dat je aan elkaar kan geven…

Foto Zenspiratie